پرسش :

پرسش :
آیا کوروش کبیر ذوالقرنین است؟


پاسخ :قرآن‌، داستان ذوالقرنین را در سوره کهف‌، آیات 83 تا 98 بیان کرده و برای او ویژگی‌هایی را بر شمرده است‌.

معنا و مفهوم آیات مشخص است و در آن بحث خاصی نیست اما اختلافی که وجود دارد و موضوع بحث است، خارج از مباحث آیات است (و خود آیات هم به این مطلب نپرداخته) و آن اینکه این فردی که قرآن داستانش را بیان کرده، از نظر تاریخی کیست و بر چه کسی انطباق دارد؟

مفسران در این مطلب اختلاف ‌نظر دارند:
برخی او را اسکندر مقدونی و عده‌ای او را "شین هوانک تی‌" و برخی او را کوروش کبیر و ... دانسته‌اند و هر یک کوشیده‌اند تا این ویژگی‌های قرآنی را به آن‌ها تطبیق دهند، امّا نظر برخی مفسران مانند علامه طباطبایی‌ در المیزان و آیة‌الله مکارم شیرازی‌ در تفسیر نمونه این است که ذوالقرنین همان کورش کبیر، پادشاه هخامنشی است‌.

قرینه‌هایی که ایشان برای تأیید نظر خود (از آیات سوره کهف که درباره ذوالقرنین است و انطباق با تاریخ) می‌آورند از این قرار است‌:
- ذوالقرنین شخصیتی است که خداوند به او تمکن در روی زمین و قدرت و اختیار داده است و این با شخصیت کورش که بر بخش عظیمی از آسیا و اروپا دست یافته و نخستین امپراتوری بزرگ تاریخ را تأسیس کرده است‌، توافق دارد
- ذوالقرنین مطرح شده در قرآن خداشناس و موحد است و کورش هم خداشناس و یکتاپرست بوده است و معقول‌ترین تاریخی که برای ظهور زرتشت یاد می‌شود، بین قرن ششم پیش از میلاد است که با تاریخ حیات کورش توافق دارد.
-ذوالقرنین سفر یا لشکرکشی به غرب یا مغرب خورشید داشته است و این با لشکرکشی کورش به سیری در آسیای صغیر و تسخیر آن سرزمین انطباق دارد.
- ذوالقرنین سفر یا لشکرکشی به شرق یا مشرق خورشید داشته است و این با لشکرکشی کورش به جنوب شرقی و (مکران و سیستان‌) و شمال‌شرقی (حدود بلخ‌) انطباق دارد.
- ذوالقرنین با قومی وحشی مواجه شده است و این با رفتن کورش به سمت شمال و نبرد با اقوام وحشی «سکا» که به عبارتی همان یأجوج و مأجوج هستند، انطباق دارد. در این جا کورش اقوام وحشی را عقب می‌راند و در معبر داریال سدّی با آهن و مس می‌سازد که هنوز بقایای این سد برپاست‌.

وجه تسمیه ذوالقرنین:

1- بعضی معتقدند نامگذاری ذوالقرنین به این اسم به خاطر آن است که او به شرق و غرب عالم رسید که عرب از آن تعبیر به قرنی‌ الشمس «دو شاخ آفتاب‌» می ‌کند.
2- عده‌ای هم می ‌گویند: در دو طرف سر او برآمدگی مخصوصی بود و به خاطر آن به ذوالقرنین معروف شد (یعنی از باب تشبیه به چنین لقبی مشهور شد، نه اینکه در سرش دو شاخ داشته باشد!).
3- برخی نیز عقیده دارند که او تاج مخصوصی داشت که دارای دو شاخ بود.
4- بعضی دیگر معتقدند که این نام به خاطر این بود که دو قرن زندگی یا حکومت کرد، و در اینکه مقدار قرن چه اندازه است نیز نظرات متفاوتی دارند.
5- بعضی دیگر هم بر این عقیده‏اند که تاج مخصوص او دارای دو شاخک بود.

(برای آگاهی بیشتر ر.ک‌: تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌، ج 13، ص 355 ـ 364، و تفسیر نمونه‌، آیة‌الله مکارم شیرازی، ج 12، ص 542)

برخی مورخان و مفسران برای کشف مصداق خارجی کورش که قران کریم سرگذشت تاریخی او را نقل نموده، از این لقب ذوالقرنین استفاده نموده اند و به عنوان شاهد (و نه استدلال) برای این ادعا که ذوالقرنین همان کورش کبیر است استفاده نموده اند.

توضیح این یافته:
اینکه در قرن نوزدهم میلادی در نزدیکی استخر در کنار نهر مرغاب، مجسمه‏ای از کورش کشف شد که تقریبا به قامت یک انسان است، و کورش را در صورتی نشان می‏دهد که دو بال همانند بال عقاب از دو جانبش گشوده شده و تاجی به سر دارد که دو شاخ همانند شاخ‏های قوچ در آن دیده می‏شود.
این مجسمه که نمونه بسیار پر ارزشی از فن حجاری قدیم است آن چنان جلب توجه دانشمندان را نمود که گروهی از دانشمندان آلمانی فقط برای تماشای آن به ایران سفر کردند.

نکته دیگر اینکه سؤال کنندگان در باره این مطلب از پیامبر اسلام (ص) طبق روایاتی که در شان نزول آیات نازل شده است یهود و یا قریش (به تحریک یهود) بوده اند، بنا بر این باید ریشه این مطلب را در کتب یهود پیدا کرد.

از تطبیق مندرجات تورات با مشخصات این مجسمه این احتمال در نظر این دانشمند کاملا قوت گرفت که نامیدن کورش به ذو القرنین (صاحب دو شاخ) از چه ریشه‏ای مایه می‏گرفت و همچنین چرا مجسمه سنگی کورش دارای بالهایی همچون بال عقاب است و به این ترتیب بر گروهی از دانشمندان مسلم شد که شخصیت تاریخی ذو القرنین از این طریق کاملا آشکار شده است.

این بود خلاصه آنچه در تقویت نظریه سوم بیان شده است.
درست است که در این نظریه نیز نقطه‏ های ابهامی وجود دارد، ولی فعلا می ‏توان از آن به عنوان بهترین نظریه در باره تطبیق ذو القرنین بر رجال معروف تاریخی نام برد.

پرسش :آیا ذوا