روزنامه فرهیختگان - میلاد جلیل زاده روزنامه نگار: در سینم
روزنامه فرهیختگان - میلاد جلیل‌زاده روزنامه‌نگار: در سینمای جهان تابه‌حال ۲۵۰ فیلم درباره حضرت عیسی(ع)، ۱۲۰ فیلم درباره حضرت موسی(ع)، ۴۰ فیلم با موضوع بودا و ۸۹ فیلم هم درباره سایر پیامبران الهی ازجمله حضرت ابراهیم(ع)، حضرت یوسف و حضرت داوود ساخته شده است. اما در طول تاریخ سینما تنها یک فیلم درباره پیامبر عظیم‌الشأن اسلام(ص) تولید شد و ۳۵ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فیلم دیگری درباره کودکی و نوجوانی آن حضرت جلوی دوربین رفت.
قبل از اینکه سینما به صورت ناطق دربیاید و در دوره‌ای که هنوز «فیوچر فیلم» یا فیلم‌های استاندارد ۸۰ دقیقه به بالای داستانی ایجاد نشده بودند و مدت زمان آثار سینمایی از چند دقیقه تجاوز نمی‌کرد، یعنی در سال ۱۹۰۸ میلادی، شرکت فرانسوی «پاته» در هشت حلقه فیلم «زندگی مسیح» را به صورت رنگی ساخت. خیلی زود و پس از آن در سال ۱۹۰۹ فیلم‌های «بوسه یهودا» و «تولد عیسی» در فرانسه ساخته شدند و در همان سال اولین فیلم درباره عیسی مسیح(ع) در آمریکا را «توماس آلوا ادیسون» تحت عنوان «ستاره بیت‌اللحم» ساخت.
در ۱۹۱۱ کمپانی «ویــتاگــراف»، فیلــم«گـــرچه گناهت نابخشودنی است» را تهیه کرد که در آن «چارلز کنت» در نقش حضرت مسیح و «جولیا گوردون» در نقش حضرت مریم ظاهر شدند و از آن روز تابه‌حال، تقریبا هر سال حداقل چند فیلم درباره حضرت عیسی تولید شده است. در این‌باره بد نیست نگاهی به مواضع مختلفی که در جهان مسیحیت نسبت به نشان داده شدن چهره مسیح در فیلم‌ها وجود دارد، انداخته شود. بعد از باب شدن «فیوچر فیلم» و گسترده‌تر شدن مخاطبان سینما در جهان، حساسیت‌ها در این مورد هم جدی‌تر شدند.
پروتستان‌ها با نمایش چهره قدیسان چندان مشکلی نداشتند اما نظر کاتولیک‌ها چیز دیگری بود. فیلمسازان پروتستان آمریکایی در سال‌های ١٩۴٠ و ١٩۵٠ یک سری فیلم‌های انجیلی تولید کردند که در آن چهره بازیگر نقش مسیح مشخص بود، اما در حوزه سینمای جریان روز و در فیلم‌هایی مانند «بن هور»، «خرقه» یا «کجا می‌روی»، حضرت مسیح یا از دور دیده می‌شد یا هنگام تصلیب تنها می‌شد پاهای او را دید. کاتولیک‌ها به‌رغم اینکه با نمایش چهره پیامبرشان در سینما چندان موافق نبودند، تنش خاصی با پروتستان‌ها ایجاد نکردند و همین مساله باعث شد که چنین بحثی کم‌کم عادی‌سازی شود.
نمایش چهره پیامبر اسلام در سینما
در جهان شیعه هم موثرترین مراجع تقلید، احکامی در این‌باره صادر کرده‌اند که با توجه به آنها می‌شد به نمایش چهره معصومین در سینما امیدوار شد. آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ به استفتایی در این خصوص با تاکید بر لزوم حفظ قداست چنین موضوعاتی و رعایت شدن جوانب احتیاط می‌گویند: «اگر فیلم براساس منابع مستند و با حفظ قداست موضوع و مراعات مقام و منزلت والای امام حسین(ع) و اصحاب و اهل‌بیت گرامی او (سلام الله علیهم اجمعین) ساخته شود، اشکال ندارد.» آیت‌الله سیستانی هم شبیه همان حکم را صادر کردند: «اگر اصل حرمت و بزرگداشت آنان رعایت شود و شخصیت مقدس آنان را در اذهان مردم خدشه‌دار نکند مانعی ندارد.» آیت‌الله مکام‌شیرازی هم مساله را به معیارهای عرف جامعه واگذار می‌کنند «معیار آن است که در عرف آن را هتک بدانند» و به عبارتی طبق حکم ایشان، نمایش چهره ذوات مقدسه معصومین فی‌نفسه یک عمل غیرمجاز نیست. البته اختلافاتی راجع‌به این حکم، بین بعضی از علمای دیگر شیعه هم وجود دارد؛ اما اگر تدبیر مناسبی برای حساسیت‌زدایی از این موضوع در فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند صورت بگیرد، چنین چیزی را نمی‌توان لااقل در بین شیعیان به‌عنوان مشکلی مورد ارزیابی قرار داد که قابل حل نیست. در بین علمای اهل سنت هم همه نظرات یک‌دست نیستند.
عقاد «الرساله» را چگونه ساخت
مصطفی عقاد، کارگردان فیلم «الرساله» که اولین اثر سینمای جهان درباره شخصیت پیامبر اسلام است، در مصاحبه‌ای که سال ۱۳۷۱ با شهید مرتضی آوینی داشت، راجع‌به این موضوع گفت: «متاسفانه تولید «الرساله» آنقدر طول نکشید که مذاکرات برای به توافق رسیدن درباره‌اش به طول انجامید؛ مثل مذاکرات با مسئولان مذهبی، که پنج سال طول کشید. ما تاییدیه دانشگاه الازهر را داشتیم. آنها سناریو را صفحه‌به‌صفحه مُهر کردند. بعد آن را به مجلس‌الشیعه در لبنان بردیم؛ آنها هم آن را مُهر کردند و به ما گفتند باید از «رابط فی العالم الاسلامیه» در عربستان سعودی اجازه بگیرید. آنها مثلا «جناح راست افراطی» بودند و فکر می‌کردند همه ملحدند.
حتی الازهری‌ها ملحدند. باید می‌رفتم آنجا و می‌فهمیدم چرا با آن مخالفند. من به آنها درباره این «صوره حرام» (به عربی یعنی: تصویر حرام است) گفتم که من در دانشگاه کالیفرنیا یاد گرفته‌ام کسی که تئوری عکاسی و عدسی‌ها را پایه‌گذاری کرد، یک مسلمان بود به نام «حسن ابن حیفا» و حالا ما اینجا به اذان م
قبل از اینکه سینما به صورت ناطق دربیاید و در دوره‌ای که هنوز «فیوچر فیلم» یا فیلم‌های استاندارد ۸۰ دقیقه به بالای داستانی ایجاد نشده بودند و مدت زمان آثار سینمایی از چند دقیقه تجاوز نمی‌کرد، یعنی در سال ۱۹۰۸ میلادی، شرکت فرانسوی «پاته» در هشت حلقه فیلم «زندگی مسیح» را به صورت رنگی ساخت. خیلی زود و پس از آن در سال ۱۹۰۹ فیلم‌های «بوسه یهودا» و «تولد عیسی» در فرانسه ساخته شدند و در همان سال اولین فیلم درباره عیسی مسیح(ع) در آمریکا را «توماس آلوا ادیسون» تحت عنوان «ستاره بیت‌اللحم» ساخت.
در ۱۹۱۱ کمپانی «ویــتاگــراف»، فیلــم«گـــرچه گناهت نابخشودنی است» را تهیه کرد که در آن «چارلز کنت» در نقش حضرت مسیح و «جولیا گوردون» در نقش حضرت مریم ظاهر شدند و از آن روز تابه‌حال، تقریبا هر سال حداقل چند فیلم درباره حضرت عیسی تولید شده است. در این‌باره بد نیست نگاهی به مواضع مختلفی که در جهان مسیحیت نسبت به نشان داده شدن چهره مسیح در فیلم‌ها وجود دارد، انداخته شود. بعد از باب شدن «فیوچر فیلم» و گسترده‌تر شدن مخاطبان سینما در جهان، حساسیت‌ها در این مورد هم جدی‌تر شدند.
پروتستان‌ها با نمایش چهره قدیسان چندان مشکلی نداشتند اما نظر کاتولیک‌ها چیز دیگری بود. فیلمسازان پروتستان آمریکایی در سال‌های ١٩۴٠ و ١٩۵٠ یک سری فیلم‌های انجیلی تولید کردند که در آن چهره بازیگر نقش مسیح مشخص بود، اما در حوزه سینمای جریان روز و در فیلم‌هایی مانند «بن هور»، «خرقه» یا «کجا می‌روی»، حضرت مسیح یا از دور دیده می‌شد یا هنگام تصلیب تنها می‌شد پاهای او را دید. کاتولیک‌ها به‌رغم اینکه با نمایش چهره پیامبرشان در سینما چندان موافق نبودند، تنش خاصی با پروتستان‌ها ایجاد نکردند و همین مساله باعث شد که چنین بحثی کم‌کم عادی‌سازی شود.
نمایش چهره پیامبر اسلام در سینما
در جهان شیعه هم موثرترین مراجع تقلید، احکامی در این‌باره صادر کرده‌اند که با توجه به آنها می‌شد به نمایش چهره معصومین در سینما امیدوار شد. آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ به استفتایی در این خصوص با تاکید بر لزوم حفظ قداست چنین موضوعاتی و رعایت شدن جوانب احتیاط می‌گویند: «اگر فیلم براساس منابع مستند و با حفظ قداست موضوع و مراعات مقام و منزلت والای امام حسین(ع) و اصحاب و اهل‌بیت گرامی او (سلام الله علیهم اجمعین) ساخته شود، اشکال ندارد.» آیت‌الله سیستانی هم شبیه همان حکم را صادر کردند: «اگر اصل حرمت و بزرگداشت آنان رعایت شود و شخصیت مقدس آنان را در اذهان مردم خدشه‌دار نکند مانعی ندارد.» آیت‌الله مکام‌شیرازی هم مساله را به معیارهای عرف جامعه واگذار می‌کنند «معیار آن است که در عرف آن را هتک بدانند» و به عبارتی طبق حکم ایشان، نمایش چهره ذوات مقدسه معصومین فی‌نفسه یک عمل غیرمجاز نیست. البته اختلافاتی راجع‌به این حکم، بین بعضی از علمای دیگر شیعه هم وجود دارد؛ اما اگر تدبیر مناسبی برای حساسیت‌زدایی از این موضوع در فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند صورت بگیرد، چنین چیزی را نمی‌توان لااقل در بین شیعیان به‌عنوان مشکلی مورد ارزیابی قرار داد که قابل حل نیست. در بین علمای اهل سنت هم همه نظرات یک‌دست نیستند.
عقاد «الرساله» را چگونه ساخت
مصطفی عقاد، کارگردان فیلم «الرساله» که اولین اثر سینمای جهان درباره شخصیت پیامبر اسلام است، در مصاحبه‌ای که سال ۱۳۷۱ با شهید مرتضی آوینی داشت، راجع‌به این موضوع گفت: «متاسفانه تولید «الرساله» آنقدر طول نکشید که مذاکرات برای به توافق رسیدن درباره‌اش به طول انجامید؛ مثل مذاکرات با مسئولان مذهبی، که پنج سال طول کشید. ما تاییدیه دانشگاه الازهر را داشتیم. آنها سناریو را صفحه‌به‌صفحه مُهر کردند. بعد آن را به مجلس‌الشیعه در لبنان بردیم؛ آنها هم آن را مُهر کردند و به ما گفتند باید از «رابط فی العالم الاسلامیه» در عربستان سعودی اجازه بگیرید. آنها مثلا «جناح راست افراطی» بودند و فکر می‌کردند همه ملحدند.
حتی الازهری‌ها ملحدند. باید می‌رفتم آنجا و می‌فهمیدم چرا با آن مخالفند. من به آنها درباره این «صوره حرام» (به عربی یعنی: تصویر حرام است) گفتم که من در دانشگاه کالیفرنیا یاد گرفته‌ام کسی که تئوری عکاسی و عدسی‌ها را پایه‌گذاری کرد، یک مسلمان بود به نام «حسن ابن حیفا» و حالا ما اینجا به اذان م
۴۵.۳k
۱۷ آبان ۱۳۹۷
دیدگاه ها (۱)
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.